TCMB Sistemik Risk Veri Takip Sistemi

Sıkça Sorulan
Sorular

Sistemik Risk Veri Takip Sistemi Nedir?: Para ve döviz piyasaları ile ilgili olarak finansal istikrarı sağlayıcı yönde düzenleyici tedbirleri almak, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının temel görevleri arasındadır. Söz konusu tedbirler, sektörlerin döviz pozisyonlarını etkileyen işlemlerinin yakından takibini gerektirmektedir. Bu kapsamda, mevcut veri tabanlarına dayanan takip sisteminin güçlendirilmesi amacıyla Merkez Bankası bünyesinde firma bazında yabancı para pozisyonunun izlenmesini sağlayan kapsamlı bir veri seti oluşturulmuştur.
Buna göre aşağıdaki koşullardan herhangi birini sağlayan firmaların döviz pozisyonlarını etkileyen işlemleri, Bankamız bünyesinde kurulan Sistemik Risk Veri Takip Sistemi ile izlenmektedir.

• Yurt içinden ve yurt dışından sağlanan toplam nakdi kredi bakiyesi ilgili aylık hesap döneminin son iş günü itibarıyla 100 milyon TL ve üzerinde olan firmalar

• Geçmiş bir yıllık hesap dönemindeki net satış hasılatı 500 milyon TL ve üzerinde olan firmalar

• Aktif büyüklüğü 500 milyon TL ve üzerinde olan firmalar

Sistem kapsamına giren firmaların Merkez Bankası tarafından belirlenen veri formundaki bilgileri, www.tcmbveri.gov.tr adresinde yer alan "Rapor Girişi” bölümüne giriş yaparak bildirmeleri gerekmektedir. Bildirimler, aylık ve üç aylık hesap dönemleri itibarıyla iki ayrı formla yapılacaktır.
Sistemik Risk Veri Takip Sistemi ile ilgili mevzuat nedir?: 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu’nun 44 üncü maddesinde 28.11.2017 tarih ve 7061 sayılı Kanun ile aşağıdaki değişiklikler yapılmış ve Merkez Bankasının gerçek ve tüzel kişilerden döviz pozisyonunu etkileyen işlemlerine ilişkin bilgi isteme yetkisi düzenlenmiştir.

“Gerçek ve tüzel kişilerden bilgi isteme yetkisi:

MADDE 44- Banka, gerçek ve tüzel kişilerin döviz pozisyonunu etkileyen işlemlerini izlemek amacıyla belirleyeceği gerçek ve tüzel kişilerden her türlü bilgi ve belgeyi istemeye yetkilidir. İstenilecek bilgi ve belgelerin kapsamı, toplanma ve izlenme yöntemi, doğruluğunun denetimi, paylaşımı, destek hizmeti temini de dâhil olmak üzere usul ve esaslar Bankaca belirlenir.

Bu maddenin uygulanmasında destek hizmeti kuruluşu çalışanları hakkında da bu Kanunun 35 inci maddesi ve 68 inci maddesinin (II) numaralı fıkrasının (a) bendi hükümleri tatbik olunur.”

Aynı değişiklikler kapsamında 1211 sayılı Kanunun 68 inci maddesine aşağıdaki (IV) numaralı fıkra eklenmiştir.

“IV- Bu Kanunun 44 üncü maddesi uyarınca Bankaca istenilen bilgi ve belgeleri vermeyen, gerçeğe aykırı veren veya belirlenen usul ve esaslara aykırı olarak veren gerçek kişiler ile tüzel kişilerin görevli ve ilgilileri hakkında bin günden iki bin güne kadar adli para cezasına hükmolunur.”

Söz konusu Kanun değişiklikleri, 5.12.2017 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Ayrıca, 17.02.2018 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Döviz Pozisyonunu Etkileyen İşlemlerin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Tarafından İzlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” ile istenilecek bilgi ve belgeler, bu bilgi ve belgelerin kapsamı, toplanma ve izlenme yöntemi, paylaşımı, doğruluğunun denetimi ve konuya ilişkin destek hizmeti teminine ilişkin usul ve esaslar düzenlenmiştir. Söz konusu Yönetmeliğin bazı hükümleri, 19.09.2018, 24.02.2021 ve 8.11.2023 tarihlerinde Resmî Gazete’de “Döviz Pozisyonunu Etkileyen İşlemlerin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Tarafından İzlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’te Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” yayımlanarak revize edilmiştir.
Hangi Firmalar SRVTS Raporlama Kapsamına Dahil Olmaktadır?: Yönetmeliğin 5 inci maddesi ile firmaların bildirim yükümlülüğü koşulları belirlenmiştir. Buna göre aşağıdaki koşullardan herhangi birini sağlayan firmalar bildirimle yükümlüdür.
• Yurt içinden ve yurt dışından sağlanan toplam nakdi kredi bakiyesi ilgili aylık hesap döneminin son iş günü itibarıyla 100 milyon TL ve üzerinde olan firmalar
• Geçmiş bir yıllık hesap dönemindeki net satış hasılatı 500 milyon TL ve üzerinde olan firmalar
• Aktif büyüklüğü 500 milyon TL ve üzerinde olan firmalar
Firmanın toplam nakdi kredi bakiyesi hesaplanırken varsa son hesap dönemine ilişkin TMS’lere göre hazırlanan finansal durum tablosu, TMS’lere göre hazırlanmış finansal durum tablosunun bulunmaması durumunda ise vergi mevzuatı çerçevesinde kamu idarelerine sunulmak üzere hazırlanan bilanço; net satış hasılatı ve aktif büyüklüğü hesaplanırken vergi mevzuatı çerçevesinde kamu idarelerine sunulmak üzere hazırlanan yıllık kurumlar vergisi beyannamesi dikkate alınmaktadır.
Bildirimleri firma adına kimler yapabilir?: Bildirimler, T.C. Ticaret Bakanlığı Merkezi Sicil Kayıt Sisteminde (MERSİS) kayıtlı firma yetkilileri ve/veya MERSİS’te kayıtlı firma yetkilileri tarafından sistemde tanımlanan diğer kullanıcılar tarafından yapılabilir. Diğer kullanıcıların tanımlanarak yetkilendirilmesi ve gerektiğinde yetkilerinin iptal edilmesi MERSİS’te kayıtlı firma yetkililerinin sorumluluğundadır.
Özel hesap dönemine sahip firmalar için sistem kapsamında veri bildirim yükümlülüğü nasıl belirleniyor?: Bildirim yükümlülüğü aylık hesap döneminin son iş günü itibarıyla belirlendiği için özel hesap dönemine sahip firmaların bildirim yükümlülüğü de Döviz Pozisyonunu Etkileyen İşlemlerin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Tarafından İzlenmesine İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 5 inci Maddesi Yönetmeliğin 5 inci maddesi çerçevesinde (normal hesap dönemine sahip firmalar ile aynı şekilde) belirlenir ve sona erer.
Bildirim yükümlülüğü hangi finansal tablolar uyarınca belirleniyor?: Yönetmeliğin 5 inci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca, bildirimle yükümlü olunup olunmadığının belirlenmesinde, firmanın toplam nakdi kredi bakiyesi hesaplanırken varsa son hesap dönemine ilişkin TMS’lere göre hazırlanan finansal durum tablosu, TMS’lere göre hazırlanmış finansal durum tablosunun bulunmaması durumunda ise vergi mevzuatı çerçevesinde kamu idarelerine sunulmak üzere hazırlanan bilanço; net satış hasılatı ve aktif büyüklüğü hesaplanırken vergi mevzuatı çerçevesinde kamu idarelerine sunulmak üzere hazırlanan yıllık kurumlar vergisi beyannamesi dikkate alınır.
Bildirim yükümlülüğü ne zaman sona eriyor?: Bildirimle yükümlü olan firmanın, toplam nakdi kredi bakiyesi, net satış hasılatı veya aktif büyüklüğünün Merkez Bankasınca tanımlanan sınırların altında kalması durumunda, müteakip yıllık hesap döneminden itibaren bildirim yükümlülüğü sona erer.
Verilerin doğruluk denetimi için Bağımsız Denetim Sözleşmesi yapılıyor mu?: 24.02.2021 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan “Döviz Pozisyonunu Etkileyen İşlemlerin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Tarafından İzlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’te Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” uyarınca 17.02.2018 tarihli Yönetmeliğin bağımsız denetimi düzenleyen hükümleri yürürlükten kaldırılmış olup, Ocak 2021 hesap döneminden başlamak üzere bildirimi yapılacak verilerin doğruluk denetiminde bağımsız denetim süreci yer almamakta; bu çerçevede yapılacak olan bildirimler için bağımsız denetim sözleşmesi düzenlenmemektedir.dirimler için bağımsız denetim sözleşmesi düzenlenmeyecektir.
Veri bildirimleri nasıl ve hangi sıklıkta yapılıyor?: SRVTS veri formları, aylık ve üç aylık olarak iki ayrı formda hazırlanır ve hem aylık formlar hem de üç aylık formlar raporlama dönemine göre izleyen ayın son gününe kadar www.tcmbveri.gov.tr adresinde yer alan “Rapor Girişi” bölümünden sisteme yüklenir.
SRVTS aylık veri formlarında yer alan “Aktif ve Pasif Kalemler”den oluşan aylık veriler, her ayın son günü itibarıyla hazırlanacaktır. Örneğin Ocak 2024 tarihli raporda 31 Ocak 2024 tarihli hesap bakiyeleri, 0-3 ay ve tüm vadeler (0-3 ay dahil) için ayrıştırılarak hesaplanacak ve 29 Şubat 2024 tarihine kadar sisteme yüklenecektir.
SRVTS üç aylık veri formlarında yer alan “Alış Satış Bilgileri ve Duran Varlıklar”dan oluşan üç aylık veriler, üçer aylık hesap dönemleri itibarıyla hesaplanacak ve üç ayda bir defa, yılda toplam 4 defa raporlanacaktır. Özel hesap dönemi uygulayan firmalar, bilançolarının çeyreklik dönemlerine göre raporlama yapacaktır.
Veri bildirimlerinin ne zamana kadar tamamlanması gerekiyor?: Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca veri formu, belirlenen finansal raporlama çerçevesine uygun olarak aylık ve üç aylık hesap dönemleri için hazırlanır, bildirimler en geç müteakip ayın son gününe kadar tamamlanır.
Raporlar hangi finansal raporlama çerçevesine göre hazırlanacak?: Raporlar, firmaların vergi idaresine gönderdikleri finansal tabloların hazırlanmasında kullanılan usuller ile uyumlu olarak ve veri formunun doldurulmasında uyulması gereken kurallar dikkate alınarak hazırlanacaktır.
Merkez Bankası verilerin denetimini ne şekilde gerçekleştiriyor?: Merkez Bankası nezdinde bulunan çeşitli veri tabanları ile firma tarafından bildirilen verilerin çapraz kontrollerini gerçekleştirilir, bununla birlikte verilerin tutarlılık kontrolleri de gerçekleştirilmektedir. Ayrıca, ihtiyaç duyulması halinde Merkez Bankası tarafından yükümlüler nezdinde denetim yapılır.ezdinde denetim yapılır.
Sistemik Risk Veri Takip Sistemini kimler kullanıyor?: Sistemin kullanıcıları Merkez Bankası ve firmalar olarak belirlenmiştir. Firma, Yönetmeliğin 4 üncü maddesinin g bendinde “Bildirimle yükümlü olan gerçek kişiler ile 19/10/2005 tarihli ve 5411 sayılı Bankacılık Kanununda tanımlanan banka ve finansal kuruluşlar haricindeki özel hukuk tüzel kişilerini, büyükşehir belediyeleri ve belediyeler ile bunların bağlı işletme ve idareleri ile sermayelerinin yarısından fazlasına tek başına veya birlikte sahip oldukları iktisadi teşebbüslerini, kamu iktisadi teşebbüslerini ve yükseköğretim kurumları” olarak tanımlanmıştır.
Girişi yapılan verilerin güvenliği nasıl sağlanıyor?: Yönetmeliğin 11 inci maddesi uyarınca toplanan verilerden kişisel ve özel nitelikte olanlar yayınlanmamakta ve açıklanmamaktadır. Ayrıca 1211 sayılı Kanun’un 35 ve 68 inci maddeleri ile verilerin gizliliği koruma altına alınmıştır.
Firma yönetiminin verilerin doğruluğu ile ilgili sorumluluğu nedir?: Yönetmeliğin 5 inci maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca firma yönetimi Merkez Bankasına bildirilecek verilerin tam ve doğru olmasından sorumludur. Bu çerçevede veri bildiriminin yapılmaması, doğru veya eksiksiz gerçekleştirilmemesi durumlarında 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanununun 68 inci maddesi uyarınca işlem başlatılabilir.
Veri girişlerinin zamanında yapılmaması sonucunda yaptırım var mıdır?: Veri bildiriminin yapılmaması, doğru veya eksiksiz gerçekleştirilmemesi durumunda 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanununun 68 inci maddesi gereğince işlem başlatılabilir.
Sistem ile ilgili sorular ve sorunlar TCMB’ye nasıl iletilecektir?: Sistem ile ilgili sorular sistemde yer alan iletişim bölümünden, 0312 507 70 20 numaralı telefon numarasından ve kurumsalizleme@tcmb.gov.tr adresinden Merkez Bankasına iletilebilecektir.
Bazı firmalar temin ettikleri kredileri ilişkili kuruluşlara aktarmaktadır. Bu durumda SRVTS kapsamında bildirim yükümlüsü hangi firma olmaktadır?: Kredi ölçütü bakımından bildirim yükümlülüğünün belirlenmesinde hukuken krediyi alan gerçek ya da tüzel kişi esas alınacaktır. Bu çerçevede her ne kadar kredi başka bir firmaya aktarılmış olsa da, kredi borçlusu olarak kayıtlı olan firma bildirimle yükümlü olacak ve veri formunu belirlenen raporlama çerçevesine uygun olarak raporlayacaktır.
Bildirim yükümlülüğünün belirlenmesinde ilişkili kuruluşlara borçlar dikkate alınacak mıdır?: SRVTS uygulamasında kredi ölçütü bakımından bildirim yükümlülüğü, Banka ve Banka Dışı Finansal Kuruluşlardan temin edilen veya bu kuruluşların teminine aracılık ettiği ya da garanti verdiği krediler uyarınca belirlenmektedir.
Bildirim yükümlülüğünün belirlenmesinde gayrı nakdi krediler içerilecek midir?: Kredi ölçütü bakımından bildirim yükümlülüğü, yurt içinden ve yurt dışından sağlanan toplam nakdi kredi bakiyesi ilgili aylık hesap döneminin son iş günü itibarıyla 100 milyon TL ve üzerinde olan firmalar için oluşacaktır. Bu çerçevede kredi ölçütünde yalnız nakdi krediler dikkate alınacaktır.
Leasing ve faktöring kredileri bildirim yükümlülüğü oluşturur mu?: Kredi ölçütü bakımından bildirim yükümlülüğü, yurt içinden ve yurt dışından sağlanan toplam nakdi kredi bakiyesi ilgili aylık hesap döneminin son iş günü itibarıyla 100 milyon TL ve üzerinde olan firmalar için oluşacaktır. Bu çerçevede nakdi kredi kapsamındaki leasing ve faktöring kredileri de bildirim yükümlülüğü oluşturacaktır.
Bildirim yükümlülüğünün belirlenmesinde anapara ve faiz tahakkuklarından hangisi esas alınacaktır?: Kredi ölçütü bakımından bildirim yükümlülüğünün belirlenmesinde yalnız kredi anapara tutarları esas alınacak olup faiz tahakkukları yükümlülüğün belirlenmesinde dikkate alınmayacaktır.
Firmanın bildirim yükümlülüğü kapsamına ara dönemlerde girmesi durumunda bildirimler hangi dönemler itibarıyla gerçekleştirilecektir?: Yönetmeliğin 5 inci maddesinin 1 inci fıkrası uyarınca firma, veri formu ile talep edilen bilgileri, açıklama formuna uygun olarak müteakip aydan itibaren Merkez Bankasına bildirmekle yükümlüdür. Bu çerçevede geçmişe yönelik olarak raporlama yapılması beklenmemektedir.
Serbest bölgelerde faaliyet gösteren firmalar kapsama dâhil olacak mıdır?: Yönetmeliğin 5 inci maddesi ile belirlenen yükümlülük koşullarını sağlayan firmalar kapsama dâhil olacaktır. Bu çerçevede serbest bölgelerde faaliyet gösteren firmalar da kapsama dâhildir.
Yönetmelik kapsamında yükümlülük belirlenirken varsa TMS’lere göre hazırlanan tabloların esas alınacağı belirtilmektedir. TMS’lere göre hazırlanan finansal tablolar, grup şirketleri için konsolidasyon gerektirmektedir. Bu çerçevede yükümlülük belirlenirken bireysel finansal tablolar mı yoksa konsolide finansal tablolar mı kullanılacaktır?: SRVTS uygulamasında raporlama yükümlülüğü belirlenirken bireysel mali tablolar dikkate alınacak ve veri formları bireysel finansal tablolar kullanılarak doldurulacaktır. Ancak analiz ihtiyaçları doğrultusunda TCMB gerekli gördüğü durumlarda grup şirketleri bazında konsolide mali tabloları da ayrıca isteyebilir.
Bireysel mali tablo hazırlamayan firmaların bildirimleri nasıl gerçekleştirilecektir?: SRVTS uygulamasında raporlama yükümlülüğü bireysel mali tablolar üzerinden belirlenmektedir. Bildirimle yükümlü olan firmalar veri formlarını, bireysel finansal tablolarını kullanarak Yönetmeliğin 4 üncü maddesi ile tanımlanan raporlama çerçevesine göre hazırlayacaktır.
Bireysel mali tablo hazırlamayan firmaların bildirimleri nasıl gerçekleştirilecektir?: SRVTS uygulamasında raporlama yükümlülüğü bireysel mali tablolar üzerinden belirlenmektedir. Bildirimle yükümlü olan firmalar veri formlarını, bireysel finansal tablolarını kullanarak Yönetmeliğin 4 üncü maddesi ile tanımlanan raporlama çerçevesine göre hazırlayacaktır.
Net Satış Hasılatı ve Aktif Büyüklüğü kriterleri bakımından bildirim yükümlülüğü hangi tarih itibarıyla belirlenecektir?: Döviz Pozisyonunu Etkileyen İşlemlerin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Tarafından İzlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 5 inci maddesinin ikinci fıkrasında, bildirim yükümlülüğü kriterlerinden net satış hasılatı ve aktif büyüklüğü hesaplanırken vergi mevzuatı çerçevesinde kamu idarelerine sunulmak üzere hazırlanan yıllık kurumlar vergisi beyannamesinin dikkate alınacağı belirtilmektedir.

Söz konusu kriterler bakımından sistem kapsamına dahil olduğu 2022 yılı beyannamelerine göre belirli olan firmaların Ocak 2024 raporlarını Şubat 2024 sonuna kadar tamamlamaları beklenmektedir.

2022 yılı beyannamelerine göre kapsama dahil olmayıp, 2023 yılı kurumlar vergisi beyannamesine göre kapsama dahil olacak firmaların raporlama yükümlülüğü ise 2023 yılı Kurumlar Vergisi Beyannamesinin verilme ayı olan 2024 Nisan ayı raporlama dönemi ile başlayacaktır.

Aradığınız cevap henüz burada yok